Trong các cuộc đấu tranh của phong trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX thì cuộc khởi nghĩa Hương Khê được đánh giá là có quy mô nhất, mạnh mẽ sôi nổi nhất và cũng kéo dài nhất. Dưới sự lãnh đạo của Phan Đình Phùng cùng với một số văn thân sĩ phu khác, cuộc khởi nghĩa Hương Khê nhanh chóng thu hút sự gia nhập của người dân. Cùng DINHNGHIA.INFO tìm hiểu, phân tích nguyên nhân bùng nổ, diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh này trong bài viết dưới đây!

Tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa Hương Khê

• Lãnh đạo khởi nghĩa: Đình nguyên tiến sĩ Phan Đình Phùng và cộng sự Cao Thắng
• Căn cứ cuộc khởi nghĩa: Ngàn Trươi thuộc huyện Hương Khê – Hà Tĩnh
• Địa bàn hoạt động: gồm bốn tỉnh: Nghệ An, Thanh hóa, Hà Tĩnh và Quảng Bỉnh
• Phương thức chiến đấu: lựa chọn lối đánh du kích với lợi thế dựa vào địa hình hiểm trở cùng hệ thống công sự chằng chịt. Một số lối đánh như chặn đường tiếp tế, công đồn, dụ đối phương…
• Phan Đình Phùng chia 4 tỉnh thành hoạt động thành 15 quận thứ, xây dựng chiến tuyến cố định, đại bản doanh được đặt tại ở núi Vụ Quang

Diễn biến cuộc khởi nghĩa Hương Khê

Cuộc khởi nghĩa Hương Khê có thể chia thành hai giai đoạn chính trong thời gian hoạt động, cụ thể như sau

Giai đoạn I (1885-1888): Nghĩa quân tập trung chuẩn bị và xây dựng lực lượng

• Đầu năm 1887, Phó tướng Cao Thắng nhận trách nhiệm chỉ huy, Phan Đình Phùng ra bắc tập kết lực lượng khi nhận thấy lực lượng nghĩa quân suy yếu
• Giai đoạn này cuộc khởi nghĩa Hương Khê chủ yếu tập trung chiêu tập binh sĩ, huấn luyện nghĩa quân, trang bị vũ khí cùng với việc củng cố căn cứ ở vùng rừng núi
• Nghĩa quân chế tạo súng trường theo mẫu Pháp

Giai đoạn II (1889-1896): Thời kí chiến đấu quyết liệt và hết mình của nghĩa quân

• Lãnh đạo Phan Đình Phùng từ Bắc Kì trở về trong tháng 9 năm 1889.
• Cuộc khởi nghĩa Hương Khê lúc này đã có khoảng ngàn lính. Nhờ Cao Thánh chỉ huy mà lúc này đã có 500 khẩu súng tốt.
• Nhận thấy công cuộc khởi nghĩa đã được chuẩn bị chu đáo, Phan Đình Phùng quyết định mở rộng đìa bàn khắp bốn tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Bình và Hà Tĩnh = > Làm cản trở quá trình thôn tính và đàn áp nhân dân ta của thực dân Pháp.
• Đối phó với hành động này, quân Pháp bố trí nhiều đồn lẻ phong tỏa khu vực nhằm cản trở hoạt động của nghĩa quân Hương Khê. Chỉ tính riêng ở Hương Khê đã có 20 đồn với 30 lính canh tại mỗi đồn
• Quân Pháp bị đánh trả, tập kích suốt một vùng rộng lớn từ Nghi Lộc, Thanh Chương đến Diễn Châu, Yên Thành. Cuộc khởi nghĩa Hương Khê trong giai đoạn này đã tổ chức được 28 trận lớn nhỏ.
• Từ năm 1889, nghĩa quân Hương Khê liên tục mở các cuộc tập kích đẩy lùi nhiều trận càn quét, đồng thời cũng chủ động tấn công với nhiều trận thắng như trận công đồn Trường Lưu vào tháng 5 năm 1890, trận tập kích tại thị xã Hà Tĩnh vào tháng 8 năm 1892.
• Sau nhiều trận thất bại, đầu năm 1892 thực dân Pháp mở nhiều cuộc càn quét, đặc biệt là trận càn quét vào khu Hói Trùng và Ngàn Sâu vốn là căn cứ của tướng Cao Thắng.
• Nghĩa quân tiến đánh đồn Trung Lễ vào ngày 7 tháng 3 năm 1892. Nguyễn Hữu Thuận tiến đánh huyện Thanh Hà và bắt sống tri huyện, còn Cao Thắng cho quân giả lính khổ xanh bắt sống Đinh Nho Quang.
• Nguyễn Hữu Thành đã chỉ huy nghĩa quân Hương Khê đánh phá nhà lao và giải cứu được hơn 70 nghĩa sĩ bị cầm tù vào ngày 23 tháng 8 năm 1892.
• Tháng 11 năm 1893, Cao Thắng cùng 1.000 quân tấn công vào Nghệ An, tuy nhiên Cao Thắng bị thương rồi hy sinh gây tổn thất lớn cho nghĩa quân. Lợi dụng cơ hội này, quân Pháo siết chặt vòng vây, nghĩa quân cố gắng đánh trả nhưng thế lực suy yếu dần.
• Ngày 17 tháng 10 năm 1894, nghĩa quân giành thắng lợi trong trận chiến ở núi Vụ Quang.
• Ngày 28 tháng 12 năm 1895, Phan Đình Phùng bị thương nặng rồi hy sinh.
• Những thủ lĩnh cuối cùng một phần bị tử trận, phần không chịu được quá lâu nơi rừng sâu nước độc, hoặc bị bắt rồi giết. Đến đây, khởi nghĩa Hương Khê tan rã.

Nguyên nhân thất bại của cuộc khởi nghĩa Hương Khê

Vì sao cuộc khởi nghĩa Hương Khê thất bại là câu hỏi được nhiều người quan tâm, dưới đây là một số nguyên nhân chính:

• Mặc dù là tập kết nhiều nghĩa sĩ trên 4 vùng rộng lớn, thế những cuộc khởi nghĩa Hương Khê vẫn chưa liên kết và tập hợp được lực lượng với quy mô lớn trên toàn quốc
• Sự hạn chế vì khẩu hiệu chiến đâu, sự chênh lệch về vũ khí, đạn dược
• Tương quan lực lượng quá chênh lệch giữa ta và địch

Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hương Khê

• Cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã để lại nhiều bài học và kinh nghiệm sâu sắc
• Có ý nghĩa lớn lao trong sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Cuộc khởi nghĩa Hương Khê được coi là điển hình nhất trong phong trào Cần Vương

• Địa bàn hoạt động và quy mô chiến đấu của nghĩa quân lớn, trải rộng ở bốn tỉnh thành như Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh và Quảng Bình
• Thời gian tồn tại lâu nhất trong phong trào Cần Vương: 10 năm. Khi khởi nghĩa tan rã cũng là lúc phong trào Cần Vương thất bại.
• Cuộc khởi nghĩa Hương Khê với sự tham gia đông đảo của nhân dân và các dân tộc thiểu số
• Nghĩa quân hoạt động có sự tổ chức chặt chẽ và quy cũ kỉ luật, gồm 15 quân thứ đều do tướng lĩnh tài ba lãnh đạo.
• Trong suốt quá trình hoạt động, cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã lập được rất nhiều chiến công, khiến thực dân Pháp bị tổn thất nặng nề
• Nhận được sự ủng hộ của nhân dân, huy động được những tiềm năng to lớn từ nhân dân
• Về mặt quân sự, đã sử dụng cùng kiểu trang phục, xây dựng công sự, vũ khí lợi hại
• Phương thức chiến đấu phù hợp là đánh du kích và vận động chiến, biết tận dụng tối đã địa lý và địa hình khu vực. Cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã sử dụng linh hoạt tính chủ động, sáng tạo khi đánh trực diện cùng quân Pháp.

Nhận xét về cuộc khởi nghĩa Hương Khê

• Tồn tại trong suốt 10 năm, cuộc khởi nghĩa Hương Khê khẳng định tinh thần yêu nước của nhân dân ta, tinh thần chiến đầu quả cảm bền bĩ của nghĩa sĩ.
• Khởi nghĩa đã mang đến ý nghĩa to lớn, lập nhiều chiến công
• Sự tan rã của khởi nghĩa Hương Khê là bài học quý báu về kinh nghiệm chiến đấu

Cuộc khởi nghĩa Hương Khê được xem là đỉnh cao trong các cuộc chiến của phong trào Cần Vương. Khởi nghĩa này dù đã đi vào dĩ vẵng của lịch sử, nhưng vẫn luôn là bài học cho mỗi người dân Việt Nam khi nhắc đến tinh thần yêu nước và ý chí chiến đấu quật cường.

Bài viết trên đã cung cấp một số kiến thức cơ bản, diễn biến, nguyên nhân thất bại của cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Hi vọng bạn đã tìm thấy những thông tin bổ ích phục vụ quá trình nghiên cứu và học tập của bản thân. Nếu có bất cứ đóng góp hay câu hỏi nào liên quan đến cuộc khởi nghĩa Hương Khê, mời bạn để lại nhận xét bên dưới để chúng mình cùng trao đổi thêm nhé!